SMUTS, VERWOERD EN MANDELA HISTORIES BEOORDEEL.

SMUTS, VERWOERD EN MANDELA HISTORIES BEOORDEEL.

“Smuts se storie bly groot.

’n Nuwe biografie is dus welkom, skryf Hermann Giliomee.

Oor een ding in die Suid-Afrikaanse geskiedenis van die afgelope 100 jaar is daar min twyfel: Jan Smuts en Nelson Mandela staan kop en skouers uit as die twee Suid-Afrikaanse staatsmanne wat die meeste respek en bewondering in sowel Suid-Afrika as die wêreld afgedwing het. “

BRON: http://media24.newspaperdirect.com/epaper/viewer.aspx

Die bostaande berig, in Rapport van 24/1/2016, het die vraag ontstaan hoe beoordeel ons historiese persone? Watter historiese hermeneutiek word gebruik om persone en gebeure te beoordeel?

Herman Giliomee is tans binne ons konteks hoogaangeskrewe as skrywer en beoordeelaar van Suid-Afrikaanse geskiedenis. Hy doen historiese sake met balans en poog om sover moontlik dit kontemporêr korrek te doen.

In bostaande berig blyk dat die konteks waarbinne Smuts opgetree het die hermeunetiese sleutel is, om hom te verstaan. Smuts was as person briljant. Sy intellek was en is hoogaangeskrewe. Sy konteks waar binne hy opgetree het, was gedateerd soos alle leiers sin was en is. Byv. Smuts as Boeregeneraal tydens die Suid-Afrikaanse Oorlog het hom nie groots gemaak nie; nie die Myn-opstande nie, nie die “Naturelle-vraagstuk” nie en ook nie sy houding teenoor Afrikaans nie.  Maar die oomblik van sy grootsheid was die 2de Wêreld Oorlog. Hy het die konteks reg gelees en die belange van die behoud van menslike Vryheid gekies en gedien. Sou SA die weg van die OB gegaan het, was ons met Duitsland van destyds ‘n groot probleem vir die humanisme. Smuts se binnelandse belange soos die Afrikaanse sake het hom binnelands gekelder. Hy kon nie albei dien nie. Maar ten spyte van binnelandse sake wat nie sy grootheid onderstreep het nie was hy ‘n uitstaande staatsman.

As ons die hermeunetiese sleutel sou toepas tov Verwoerd dan het hy die Afrikaner se Republikeinse ideal voortreflik hanteer; hy het die witmense se belange uiters goed hanteer deur ‘n beleid te konsipieër wat gepoog het om ‘n eie SA Statebond oorrent te bring teen die agtergrond van die Uhuru van die 60’s. Aparte ontwikkeling sou wit en swart nasionalisme akkommodeer. Witmense se vrese was skerp na die onafhanklikheidswording van die Belgiese  Kongo in 1960. Patrice Lumumba en Kasavubu se oorname daar was nie vreedsaam en versoenend teenoor witmense nie. Alhoewel die Time Verwoerd as die man van die Jaar bestempel het, het die opkoms van die humanisme, sy grootsheid tot die binneland en die witgroep beperk.  Verwoerd het die witgroep se belange vernuftig en intellektueel hanteer. Maar die swartmense se belange kon moontlik beter hanteer gewees het as hy met Albert Lethuli, vreedsame ANC leier, ondehandel het. Die opmerking is nou maklik, maar Jaap Marais en Albert Hertzog sou dit nie moontlik gemaak het nie. So die datering en belange wat gedien word en hoe dit hanteer word, bepaal die grootsheid van ‘n staatsman aldan nie?   

Pres. Mandela het die belange van humanisme uitmuntend hanteer. Hy het sy Versoeningsrol hier en in die buiteland met grasie gedoen. Na Apartheid het almal wraak verwag, maar nie Mandela nie; en dit het hom groots gemaak. Mandela het die oorgang in die humanistiese wêreld skitterend hanteer. Maar Julius Malema en die EFF voel dat Mandela die swartmense in die steek gelaat het.  

Sou ons Smuts en Mandela se optrede in die buiteland uiters geslaagd bestempel, maar nie in binneland nie? Albei het die tyd en konteks reggelees en Buitelands geslaag, terwyl Verwoerd die witbelange binnelands korrek en op ‘n denkende wyse gedoen het, maar nie humanisties geslaag het nie. Maar is die hermeuntiese sleutel nou humanisme en dit bepaal die grootsheid van ‘n Politieke leier? Speel konteks en datering ook ‘n rol in die bepaling?